W Ukrainie rozwija się nielegalny rynek tytoniowy. Wsparcie ma nadejść z fabryki pod Lwowem
Według raportu KPMG Polska, w 2022 roku szara strefa tytoniowa osiągnęła historycznie niski poziom, wynoszący 4,2%.
W Polsce odsetek nielegalnych papierosów na rynku wynosi blisko dwukrotnie mniej niż średnia Unii Europejskiej, a konkretnie 8,2%.
We Francji, aż co trzeci papieros (32%) pochodzi z nielegalnego rynku, co stanowi rekord wśród innych krajów. Następne miejsca zajmują Irlandia (24%) oraz Grecja (21%).
Najwięcej nielegalnych papierosów palą Francuzi - w 2022 roku było to 16,9 miliarda sztuk (wzrost o 1,8 miliarda sztuk w porównaniu do roku poprzedniego). W przypadku Francji, szara strefa stanowi 32% rynku. Natomiast w Polsce obserwuje się odwrotny trend: udział szarej strefy tytoniowej nad Wisłą systematycznie maleje, a w 2022 roku osiągnął on historycznie niski poziom 4,2% (1,8 miliarda sztuk, spadek o 0,7 punktu procentowego w porównaniu do roku poprzedniego). Polska jest liderem w walce z przestępczością tytoniową w Unii Europejskiej, a także jednym z niewielu krajów, w których od kilku lat wzrasta konsumpcja papierosów z legalnej dystrybucji.
Od 2017 roku międzynarodowa firma badawcza KPMG publikuje raporty na temat konsumpcji nielegalnych papierosów w Europie. W najnowszym raporcie, oprócz państw członkowskich UE, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Norwegii, po raz pierwszy uwzględniono także dwa kraje kandydujące do Wspólnoty: Ukrainę i Mołdawię.
Polska jest jednym z 13 państw, które skutecznie ograniczają działalność nielegalnego rynku papierosów i utrzymują jego udział poniżej 5%.
Największą ilość nielegalnych papierosów spożywanych można zaobserwować we Francji (32%), Irlandii (24%) i Grecji (21%). W Wielkiej Brytanii (21%) oraz na Ukrainie (19,9%) znajdują się tuż za tymi trzema państwami unijnymi.
W Europie od kilku lat wzrasta konsumpcja nielegalnych papierosów. Klienci, którym przyszło zmierzyć się z wysoką inflacją i szybkim wzrostem podatków akcyzowych na swoich rynkach, decydują się na zakup papierosów z nielegalnego źródła.
Grégoire Verdeaux, Senior Vice President External Affairs w Philip Morris International, stwierdza, że raport KPMG jasno pokazuje, że rosnący nielegalny rynek papierosów stanowi poważne zagrożenie dla zrównoważonego rozwoju i trwałej transformacji przemysłu tytoniowego w Europie. Problem szarej strefy koncentruje się głównie w tych państwach Europy, w których rządy nie wprowadzają innowacyjnych polityk, które skutecznie zniechęcają miliony palaczy do kontynuowania palenia. Tradycyjne metody zwalczania palenia papierosów przestają wystarczać. Agresywne polityki fiskalne, prohibicyjne działania oraz nieskuteczność w zwalczaniu przestępczości tytoniowej w krajach takich jak Francja czy Belgia tylko wzbogacają przestępców i powodują powrót pełnoletnich palaczy na czarny rynek.
Według szacunków KPMG, nielegalny rynek tytoniowy spowodował straty w budżetach państw UE w wysokości około 11,3 mld euro, które wynikają z utraconych wpływów z tytułu niezapłaconych podatków. Francja, która odpowiada za 47% unijnej konsumpcji papierosów z czarnego rynku, straciła w ubiegłym roku około 7,25 mld euro. Nielegalne wyroby tytoniowe, które pojawiły się we Francji w ubiegłym roku, stanowiły prawie połowę całkowitej konsumpcji papierosów z przemytu i nielegalnej produkcji w UE.
Szacuje się, że straty polskiego budżetu spowodowane przez działalność nielegalnego handlu papierosami wynoszą 0,23 miliarda euro.
Według raportu KPMG, Polska i Rumunia odnotowały najniższy w historii poziom szarej strefy tytoniowej w Unii Europejskiej. W Polsce wynosi on 4,2%, a w Rumunii 6,4%. Oba kraje podejmują skuteczne działania przeciwko przestępczości związaną z tytoniem i stosują równoważone przepisy dotyczące akcyzy na wyroby tytoniowe.
„Polska jest obecnie uznawana w UE za przykład skutecznej walki z nielegalnym handlem tytoniem. Działa na kilku frontach. Pierwszy to front fiskalny. Pomimo wprowadzenia podwyżek, mapa akcyzowa zapewnia stabilność prowadzenia biznesu naszej branży na kolejne 5 lat. Legalny rynek rozwija się, wpływy akcyzowe rosną, a szara strefa maleje. Drugi front, na którym jesteśmy liderem, dotyczy skutecznej walki polskich służb przeciwko zorganizowanej przestępczości tytoniowej zarówno w kraju, jak i za granicą. Nasze służby ujawniły i zlikwidowały ponad połowę wszystkich nielegalnych fabryk w UE. Polska wysyła więc wyraźny sygnał: zero tolerancji dla przestępczości związanej z tytoniem. Utrzymywanie konsekwencji na obu tych frontach powinno być priorytetem naszej polityki zarówno na arenie unijnej, jak i międzynarodowej
Badacze z KPMG zauważają bardzo wysoki poziom nielegalnej produkcji papierosów w samej Unii Europejskiej, szczególnie w bogatych krajach Zachodu. Przestępcze grupy zorganizowane wykorzystują słabość lokalnych służb i brak odpowiedniego podejścia władz w zachęcaniu palaczy do rzucenia papierosów, stawiając na podróbki "made in the EU".
W raporcie KPMG uwzględniono również sytuację na Ukrainie. W poprzednim roku zanotowano tam spadek legalnej sprzedaży papierosów, co skutkowało znaczącym wzrostem nielegalnego handlu tytoniem.
W 2022 roku na ukraińskim rynku sprzedano 29,57 miliarda sztuk papierosów z legalnych źródeł, co stanowi spadek o 19,3% w porównaniu z poprzednim rokiem. Natomiast konsumpcja papierosów z szarej strefy wzrosła o 7,35 miliarda sztuk, co oznacza, że już prawie 20% ukraińskiego rynku tytoniowego pochodzi z nielegalnych źródeł. Statystycznie, co piąty papieros palony na Ukrainie jest nielegalny.
Jednym z czynników, które przyczyniły się do wzrostu nielegalnego handlu tytoniem na Ukrainie, obok trwającej od lutego 2022 roku wojny z Rosją, okazała się polityka fiskalna ukraińskiego rządu. W 2018 roku rząd w Kijowie przyjął 7-letni plan stopniowych podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe - o 20% rok do roku. Celem było szybkie dostosowanie się do minimalnych stawek akcyzy obowiązujących w Unii Europejskiej. Efekt okazał się przeciwny niż zamierzano: nielegalny handel tytoniem w kraju zaczął rosnąć, osiągając poziom 2% w 2017 roku, 9,9% w 2020 roku, 17,2% w 2021 roku i 19,1% w 2022 roku. Według raportu KPMG tylko w 2022 roku ukraiński budżet stracił 636 milionów euro z powodu nielegalnego handlu tytoniem.
Inwestycja Philip Morris International w ukraińską gospodarkę stanowi wsparcie dla legalnej sieci dystrybucji w tym kraju, co jest szczególnie istotne w obliczu wyzwań wynikających z wojny oraz działalności szarej strefy, która powoduje utratę wpływów budżetowych.
Michał Mierzejewski podkreśla, że inwestujemy ponad 30 mln dolarów w Ukrainie. Planujemy zbudować nową fabrykę w obwodzie lwowskim, która stworzy 250 nowych miejsc pracy. To nie tylko korzystny wkład inwestycyjny dla ukraińskiej gospodarki, ale także dowód naszego zaangażowania w rozwój i wspieranie dalszej integracji Ukrainy z Zachodem.
Raport KPMG pokazuje, że szara strefa tytoniowa w UE rośnie, a konsumpcja papierosów w Europie nadal spada. W Polsce jednak konsumpcja papierosów nadal rośnie. Według KPMG, w 2022 roku Polacy wypalili 43,95 mld sztuk papierosów z legalnej dystrybucji, co stanowi wzrost o 4,77% w porównaniu do 2021 roku. Nie można zapomnieć o gazetkach promocyjnych, które mogą wpływać na ten trend.
